Mỹ đang xem xét việc nâng cấp tình trạng kinh tế phi thị trường của Việt Nam lên thành kinh tế thị trường, điều này có thể ảnh hưởng lớn đến quan hệ thương mại và địa chính trị trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Quyết định này có thể giúp giảm thuế chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu từ Việt Nam vào Mỹ.
Những điểm chính
- Mỹ đang xem xét nâng cấp tình trạng kinh tế của Việt Nam từ phi thị trường lên thị trường.
- Quyết định này có thể giảm thuế chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu từ Việt Nam.
- Các chuyên gia thương mại đang tranh luận về tác động của quyết định này đối với các ngành công nghiệp trong nước của Mỹ.
- Quyết định cuối cùng sẽ được Bộ Thương mại Mỹ công bố vào cuối tháng 7 năm nay.
Tranh cãi về tình trạng kinh tế thị trường của Việt Nam
Tại trung tâm của vấn đề là câu hỏi liệu Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam (CPV) lãnh đạo, đã chuyển đổi đủ để trở thành một nền kinh tế thị trường hay chưa. Những người ủng hộ, bao gồm đại diện từ Bộ Công Thương Việt Nam (MOIT), chỉ ra tiến bộ của quốc gia này trên nhiều chỉ số kinh tế, cho rằng Việt Nam đáp ứng các tiêu chí do Bộ Thương mại Mỹ đặt ra cho việc nâng cấp tình trạng này. Họ nhấn mạnh những bước tiến của Việt Nam trong các lĩnh vực như chuyển đổi tiền tệ, quyền lao động và mở cửa đầu tư nước ngoài.
Tuy nhiên, những người phản đối, như các nhà sản xuất thép và các nhóm nông nghiệp của Mỹ như Liên minh Tôm miền Nam, đã bày tỏ lo ngại về tác động tiềm tàng đối với các ngành công nghiệp trong nước của Mỹ vốn đã phải đối mặt với sự cạnh tranh từ hàng nhập khẩu của Việt Nam. Họ cảnh báo Tổng thống Biden không nên công nhận Việt Nam là một nền kinh tế thị trường quá sớm, viện dẫn sự can thiệp của nhà nước và các thực tiễn thương mại không công bằng.
Ý nghĩa địa chính trị
Cũng quan trọng trong cuộc tranh luận là các tác động địa chính trị rộng lớn hơn, cụ thể là mối quan hệ kinh tế ngày càng sâu sắc của Việt Nam với Trung Quốc. Những người ủng hộ việc nâng cấp tình trạng kinh tế thị trường muốn thúc đẩy quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn với Việt Nam như một đối trọng chiến lược với ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực. Họ nhấn mạnh nỗ lực của Tổng thống Biden nhằm nâng cấp quan hệ song phương Mỹ – Việt lên thành đối tác chiến lược toàn diện trong chuyến thăm Hà Nội năm 2023 và các sáng kiến của Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen nhằm thúc đẩy Việt Nam như một trung tâm sản xuất thay thế để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Các công ty như Samsung Electronics của Hàn Quốc, một nhà đầu tư lớn tại Việt Nam, cũng đồng tình với quan điểm này, nhấn mạnh vai trò của Việt Nam như một đối tác ổn định và đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Công nhận các cải cách hướng tới thị trường của Việt Nam sẽ mang lại lợi ích cho nền kinh tế Mỹ bằng cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Hơn nữa, kể từ khi bình thường hóa quan hệ giữa hai nước vào năm 1995, các tập đoàn lớn của Mỹ như Intel, Cargill, Nike, AES, Murphy Oil, First Solar, Boeing và Apple đã mở rộng đáng kể các khoản đầu tư của họ vào Việt Nam.
Tình hình thương mại song phương giữa Việt Nam và Mỹ
Xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ, đặc biệt là trong các lĩnh vực dệt may, điện tử và nông nghiệp, đã mang lại thặng dư thương mại đáng kể cho Việt Nam, đạt 104 tỷ USD theo dữ liệu chính thức của Mỹ năm 2023. Điện tử và tấm pin mặt trời chiếm một phần đáng kể, với mức tăng từ 3,2 tỷ USD lên gần 5 tỷ USD. Trong khi đó, Mỹ đã xuất khẩu hàng hóa trị giá 9,81 tỷ USD sang Việt Nam trong năm đó.
Trong quý đầu tiên của năm 2024, xuất khẩu của Mỹ sang Việt Nam đạt 2,66 tỷ USD, trong khi nhập khẩu từ Việt Nam đạt 29,09 tỷ USD, dẫn đến thặng dư thương mại 26,42 tỷ USD cho Việt Nam. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Mỹ trong quý 1 năm 2024 bao gồm các sản phẩm công nghệ cao như điện tử tiêu dùng và điện thoại thông minh, cùng với hàng may mặc và giày dép.
Các cải cách về cơ sở hạ tầng và môi trường kinh doanh đang diễn ra của Việt Nam mang lại triển vọng tăng trưởng cho các công ty Mỹ. Đầu tư trực tiếp nước ngoài từ Mỹ vào Việt Nam đã tăng lên 3,5 tỷ USD vào năm 2022, tăng 26,8% so với năm trước đó, theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR).
Sources
- US Considers Vietnam Market Economy Upgrade: Implications, Vietnam Briefing.
